Պատմական և նախորդ տարիներից տարբերվող այս տարի Վրաստանում առաջին անգամ ընտրողները ստիպված չեն լինի ընտրել մեծամասնական պատգամավորներին և քվեարկելու են միայն կուսակցության օգտին։
Տարբեր գնահատականներով՝ ընտրակարգի փոփոխությունն ունի և՛ դրական, և՛ բացասական կողմեր։ Ըստ որոշ գնահատականների, խորհրդարանում մեծամասնության պատգամավորների բացակայությունն էլ ավելի կմեծացնի մարզաբնակ բնակչության և կառավարության միջև հեռավորությունը, իսկ մյուսները կարծում են, որ համամասնական ընտրակարգը կնպաստի կոալիցիոն խորհրդարանի կազմին դրական.
Հատկանշական է նաև այն փաստը, որ խորհրդարան անցնելու հնարավորություն ունի միայն 5 տոկոսի շեմը հաղթահարած կուսակցությունը կամ կոալիցիան։
Այս հոդվածում ես շատ հակիրճ կբացատրեմ, թե ինչ է փոխվել համակարգում և ընտրողների համար։
Ի՞նչ է համամասնական համակարգը.
Համամասնական ընտրակարգի ժամանակ, երբ ընտրատեղամասում ստանաք ձեր քվեաթերթիկը, կգտնեք միայն քաղաքական կուսակցությունների և միավորումների ցուցակը։ Տվյալ դեպքում դուք քվեարկում եք միայն կուսակցության օգտին, իսկ մանդատները բաշխվում են ըստ կուսակցությունների կողմից կանխորոշված ցուցակների։ Այսինքն՝ 5 տոկոսի շեմը հաղթահարած կուսակցությունը խորհրդարան է մտնում այնպիսի ներկայացվածությամբ, որ կստանա համամասնորեն։
Ի՞նչ է մեծամասնական ընտրակարգը.
Վրաստանում վերջին խորհրդարանական ընտրություններն անցկացվել են խառը կարգով, ինչը նշանակում է, որ խորհրդարանականների մի մասն ընտրվել է համամասնական, մի մասն էլ՝ մեծամասնականով։
Մեծամասնական ընտրակարգով ընտրողները որոշակի ընտրատարածքներում քվեարկում են առանձին թեկնածուների օգտին (այդ թեկնածուները հիմնականում ներկայացնում են տարածաշրջանը): Այս ընտրակարգով պատգամավորը խորհրդարան է մտնում ոչ թե կուսակցական ցուցակով, այլ ամենաշատ ձայներ ստանալու դեպքում։
_______________
«Վրացական երազանքը» խոստացել է 2019 թվականին Վրաստանում անցկացնել համամասնական ընտրակարգ։ Ըստ կանոնակարգի՝ 2020 թվականի խորհրդարանական ընտրությունները պետք է անցկացվեին լրիվ համամասնական ընտրակարգով, սակայն իշխող կուսակցությունը չկատարեց այս պայմանը, իսկ «Երազանքի» պատգամավորները դարձյալ չաջակցեցին սահմանադրական փոփոխությանը։
Վերոնշյալին հաջորդեց հանրության խիստ բողոքը։ Ընդդիմության և իշխող կուսակցության միջև սկսվեցին բանակցություններ՝ արևմտյան դիվանագետների միջնորդությամբ։ Արդյունքում՝ 2020 թվականին խորհրդարանում մեծամասնական ընտրակարգով պատգամավորների թիվը նվազել է՝ հասնելով 30-ի։
Ի՞նչ է փոխվում ընտրողների համար.
Մեծամասնականից մինչև համամասնական՝ համառոտ ակնարկ, թե ինչ է փոխվում ընտրողների համար։
1. Ընտրողը քվեարկում է կուսակցության օգտին, ոչ թե անհատ թեկնածուի:
2. Մանդատները բաշխվում են կուսակցությունների ստացած ձայներին համամասնորեն։
3. Փոքր կուսակցությունները, ըստ մասնագետների, ավելի մեծ շանսեր ունեն ներկայացվածություն ստանալու համար.
4. Ընտրողների քվեարկության ազդեցությունը վերջնական արդյունքի վրա ավելի անմիջական է կուսակցությունների համար։
Ի՞նչ են կարծում Սամցխիի և Ջավախեքի մեծամասնության պատգամավորները.
Սամցխիի մեծամասնական պատգամավոր Անտոն Օբվոալշվիլին ընդգրկվել է «Վրացական երազանքի» պատվիրակների ցուցակում։ Նա կուսակցության ցուցակի 37-րդ համարն է։
Պատվիրակների ցուցակում է նաև Ջավախեքի պատգամավոր Սամվել Մանուկյանը, ով առաջադրվել է կուսակցության ցուցակի 36-րդ համար։
Հարցրինք, թե ինչ դիրքորոշում ունեն համամասնական ընտրակարգի վերաբերյալ, և խնդրեցինք հստակեցնել, թե կոնկրետ ինչ խոստումներ են կատարել բնակչությանը իրենց մանդատի ընթացքում։
Աթնոն Օբոլաշվիլին ասում է, որ խորհրդարանում մեծամասնականի դերը կարևոր է, և որպես այլընտրանք նա նշում է պատվիրակներին։ Ինչ վերաբերում է խոստմանը, որը նա չի նշում, թեեւ ասում է, որ շատ են։
Սամվել Մանուկյանը չի պատասխանում մեր զանգերին.
Գնահատականներ
Ինչու՞ համամասնական համակարգ. Հարցրինք քաղաքագետ Լեւան Լորթքիփանիձեին. Նա պատասխանեց, որ համամասնական ընտրությունների դեպքում հնարավոր է իշխանությունը բաշխել ըստ ձայների, մինչդեռ մեծամասնականությունը նշանակում է՝ կա՛մ ամեն ինչ, կա՛մ ոչինչ։
Այսինքն՝ ընտրատարածքում, եթե մեծամասնական թեկնածուներից մեկը հավաքել է 49 տոկոս, իսկ մյուսը՝ 51 տոկոս, այս դեպքում հաղթող է ճանաչվում միայն 51 տոկոս ունեցող թեկնածուն։ Համամասնական ընտրակարգով իշխանությունը բաշխվելու է ձայների քանակով։
Ի՞նչ կփոխվի մարզի բնակչության համար. Որքանո՞վ է հնարավոր հիմնավորել այն կարծիքը, որ համամասնական ընտրակարգի ժամանակ մարզերի ու կենտրոնի հեռավորությունը մեծանալու է։ -Լեւան Լորտկիֆանիձեն որպես հակակշիռ նշում է խորհրդարանը, որտեղ լրիվ համամասնական ընտրակարգով ընտրված պատգամավորներին կուսակցությունները հանձնարարել են, թե որ տարածաշրջանի համար են պատասխանատու։
Միջազգային պրակտիկա
Ի՞նչն է ավելի լավ, որ կառավարությունը համամասնական կամ մեծամասնական ընտրակարգով լինի։ – Որոշ զարգացած երկրներում խորհրդարանն ընտրվում է մեծամասնականով, օրինակ՝ Մեծ Բրիտանիա, ԱՄՆ։
Տեղ-տեղ խառն է` Գերմանիա, Իտալիա։
Շատ երկրներում պայմանավորվել են, որ ավելի լավ է համամասնական ընտրակարգով կառավարություն ունենալ՝ սկանդինավյան երկրներում, Նիդեռլանդներում և Իսրայելում։
(Աղբյուր՝ Ազատություն ռադիոկայան)
«Հաճախակի ընտրությունները կանոնավոր առողջական ստուգումներ են։ Սա ավելի շատ լավ է, քան վատ»,– ասում է քաղաքագետ Պաատա Զաքարեիշվիլին։
Վրաստանում խորհրդարանական ընտրությունները տեղի կունենան հոկտեմբերի 26-ին։ Եթե դեռ չգիտեք, թե որ ընտրատեղամասում եք գրանցված, տես հոդվածը, որտեղ կսովորեք, թե ինչպես ստուգել ինքներդ ձեզ և ինչպես ջնջել, այսպես կոչված, գրառումները ձեր հասցեից։ Ինչպես ստուգել ինքներս մեզ և ինչպես արձանագրել այսպես կոչված «գրանցվածներին» մեր հասցեից
