Վրաստան-ՆԱՏՕ հարաբերությունները սկսվել են երկրի անկախության վերականգնումից անմիջապես հետո՝ 1992 թվականից։ Չնայած այդ ժամանակ Վրաստանում ընթանում էին ռազմական գործողություններ և ծանր սոցիալ-տնտեսական իրավիճակ էր, երկիրը միացավ ՆԱՏՕ-ի Հյուսիսատլանտյան համագործակցության խորհրդին, որը 1997 թվականին փոխվեց Եվրոատլանտիկ համագործակցության խորհրդով։ Դա ցույց էր տալիս երկրի քաղաքական արժեքների արմատական վերանայում սկսելու ցանկությունը։
33 տարիների ընթացքում ՆԱՏՕ-ի հետ գործընկերության շրջանակում Վրաստանում պաշտպանության, անվտանգության ամրապնդման և արդիականացման ուղղությամբ տասնյակ ծրագրեր և նախագծեր են մեկնարկել և իրականացվել։
Սաչխերեի հանքարդյունաբերական ուսումնական կենտրոն
ՆԱՏՕ-ի անունը կապված է նաև Սաչխերեի լեռնային ուսումնական կենտրոնի բացման հետ, որտեղ անցկացվում են ռազմական պատրաստության դասընթացներ։ Կենտրոնը հիմնադրվել է 2006 թվականի օգոստոսի 14-ին և ծառայում է որպես Վրաստանի պաշտպանության նախարարության զորավարժությունների և ռազմական կրթության վայր։ Ուսումնական ծրագիրը մշակվել է Ֆրանսիայի լեռնային պատրաստության կենտրոնի պահանջներին համապատասխան։
2010 թվականին ՆԱՏՕ-ի Հյուսիսատլանտյան խորհուրդը ընդունեց հռչակագիր, որով Սաչխերեի լեռնային ուսումնական դպրոցին տրվեց ՆԱՏՕ/Գործընկերություն հանուն խաղաղության ուսուցման և կրթության կենտրոնի կարգավիճակ։
«Սա առաջին հնարավորություն էր, որ Վրաստանը ստանար ՆԱՏՕ-ի ստանդարտները և դառնար այդ ստանդարտների մշակման մասնակից։ Սաչխերեի ուսումնական կենտրոնը մասնակցել է բազմաթիվ կարևոր նախագծերի ՆԱՏՕ-ի հետ։ Փաստացի, Վրաստանը տարածաշրջանում առաջին երկիրն էր, որը կարողացավ վերապատրաստել ՆԱՏՕ-ի անդամ երկրների զինծառայողներ Վրաստանում։ Դա մեծ աջակցություն էր մեր երկրի համար», – ասում է հիբրիդային պատերազմի հետազոտող Դավիթ Ձիծիշվիլին։
Մինչև Օրֆոլոյի զորավարժությունները և Սաչխերեի լեռնային դպրոցը, արդեն գործում էր «Գործընկերություն հանուն խաղաղության» ծրագիրը։ Վրաստանի արտաքին գործերի նախարարության հրապարակած տեղեկության համաձայն՝ 1994 թվականին Վրաստանը դարձավ այդ ծրագրի մասնակից։Մասնագետների գնահատմամբ, դա երկրի պաշտպանության համար կարևորագույն իրադարձություն էր, քանի որ այդ ժամանակ Վրաստանի արտաքին քաղաքականության հիմնական նպատակն էր հավասարակշռել Ռուսաստանից եկող սպառնալիքը։
«Այն փաստը, որ այսօր Վրաստանը ունի որակյալ, պատրաստված և կոմպետենտ անձնակազմ պաշտպանության և անվտանգության ոլորտում, հենց այս և նման ծրագրերի արդյունք է», – ասում է Դավիթ Ձիծիշվիլին։
ՆԱՏՕ-ի հետ գործընկերությունը Վրաստանում խորանում էր, երկրի պաշտպանական ուժերը մասնակցում էին ռազմական վարժանքներին և մինիստրությունների ժողովներին, իսկ մեր երկիրը հյուրընկալում էր Հյուսիսատլանտյան խորհրդի ներկայացուցիչներին, բարձրագույն զինվորականներին։
Արդյունքում երկրի պաշտպանունակությունը աճել է, քանի որ «ՆԱՏՕ-ի հետ համագործակցությունը նշանակում է, որ երկրի տարածքները պաշտպանված են», – ասում է «Վրաստանի քաղաքական ինստիտուտի» հետազոտող Շոթա Կակաբաձեն։
«Հետաքրքիր է, որ փոքր երկրների համար, ինչպիսին Վրաստանն է, որոնց ռազմական ռեսուրսները սահմանափակ են որոշ օբյեկտիվ պատճառներով, կենսական կարևորություն ունի ուժեղ գործընկեր, որը ապահովում է այն, որ երկրի օդն ու տարածքների պաշտպանվածությունը և այլն», – ասում է հետազոտողը:
Ինչու՞ դարձավ Վրաստանը ՆԱՏՕ-ի ռազմավարական գործընկեր։ Դիվանագետ և հետազոտող Գիորգի Բադրիձեի խոսքով, Վրաստանի համար, ինչպես նաև այլ նախկին ԽՍՀՄ երկրների համար, ՆԱՏՕ-ն եղել է անկախության ամրապնդման և անվտանգության հաստատման միակ մեխանիզմը։
«Փոքր երկրի համար, որի դիմաց կանգնած է մեծ հարևան պետություն, որը լիովին չի ճանաչում նրա իրավունքները՝ մնալ անկախ, նրա անկախության ամրապնդման և անվտանգության համար գոյություն ունի միայն մեկ մեխանիզմ՝ միջազգային դաշինքներ մեծ պետության հետ, որոնք կսահմանափակեն և կհավասարակշռեն հարևան ագրեսորի վարքագիծը։ Իդեալական է անդամակցությունը այնպիսի միջազգային կազմակերպությանը, որը երաշխավորում է անվտանգություն և պետական ինքնիշխանության պահպանման հնարավորություն», – ասում է Բադրիձեն։
Որտե՞ղ ենք հիմա՝ ՆԱՏՕ-Վրաստան ռազմավարական գործընկերության 33-րդ տարեդարձին, և ինչպիսին կլինի Հյուսիսատլանտյան դաշինքի ու Վրաստանի հարաբերությունները՝ հաշվի առնելով երկրում ընթացող գործընթացները։ Այս հարցը մենք ուղղեցինք Վրաստանում Միացյալ Թագավորության դեսպան Գարեթ Ուորդին։
«Մենք պարզ կարեկցյալ ենք Վրաստանի կառավարության հետ, որ ժողովրդավարությունը, օրենքի գերակայությունը և մարդու իրավունքները կարևոր են նաև ՆԱՏՕ-ի համար։ Վրաստանի հետ երկկողմ հարաբերությունները կարևոր են ոչ միայն Եվրամիության, այլ նաև ՆԱՏՕ-ի համար։ Բացի այդ, պետք է ասենք, որ ՆԱՏՕ-ն ունի հատուկ ծրագիր Վրաստանի հնարավորությունների ուժեղացման համար, և մենք ցանկանում ենք, որ այն շարունակվի, բայց մենք ուզում ենք, որ այն լինի առավելագույնս արդյունավետ և, իհարկե, ապահովության այնպիսի միջավայրում, ինչպիսին կա Եվրոպայում։ Սա նշանակում է, որ բոլորը պետք է ավելի շատ ծախսեն իրենց պաշտպանության վրա։ Սա վերաբերում է ինչպես Մեծ Բրիտանիային, այնպես էլ Գերմանիային և Վրաստանին։ Այսպիսով, սա այն է, ինչը մենք պետք է տեսնենք ապագայում՝ Վրաստանի կառավարությունը պետք է պարտավորվի իրականացնել ռեֆորմներ ՆԱՏՕ-ի ուղղությամբ և նորից պարտավորվի լինել այն երկրների խմբի մասը, որոնք գիտեն, որ մենք պետք է պաշտպանենք Եվրոպայի անվտանգությունը», – ասում է դեսպանը։